ویدئوی شماره 8: بررسی درام و شخصیت پردازی در فیلم بیرو

بررسی درام و شخصیت پردازی در فیلم بیرو ساخته مرتض علی عباس میرزایی و تهیه کنندگی مجید برزگر

در این ویدئو، من علی شاه محمدی فیلمنامه نویس و سوپروایز فیلمنامه به بررسی درام و شخصیت پردازی فیلم بیرو پرداخته ام. توجه به این ویدئو از آن جهت اهمیت دارد که فیلمنامه نویس سعی کرده از شخصیتی زنده و نام آشنا برای ایرانیان به خصوص فوتبال دوستان، فیلمی بیوگرافیکال و جذاب خلق کند. نویسنده / کارگردان در جاهایی موفق بوده و در جاهایی هم به توفیق نرسیده. دلایل این موفقیت و عدم کامیابی چیست؟ دقت در این ویدئو برای فیلمنامه نویسان و فیلمسازان علاقه مند به نگارش فیلمنامه های بیوگرافیک آموزنده و جذاب است.

هالیوود همواره و در طول تاریخ سینما به فیلمهای بیوگرافی و اتوبیوگرافی پرداخته. همین تجربه طولانی در ساخت چنین فیلمهایی از مریلین مونرو، محمد علی کلی، مالکوم ایکس و … است که به آنها یاد داده فصل مشترکی میان درام و شخصیت پردازی در فیلم با روایت جذاب پیدا کنند. اما سینمای ما در این زمینه نقص اساسی دارد و کمتر به این موارد پرداخته شده.

مثلا درباره کشتی گیر و قهرمان ملی غلامرضا تختی چند فیلم ساخته شده. “جهان پهلوان تختی” که توسط مرحوم علی حاتمی آغاز شد اما بیماری و فوت امانش نداد و بعد تر توسط بهروز افخمی در سبک وسیاقی کاملا متفاوت به پایان رسیده. فیلمی که اگر توسط مرحوم حاتمی به سرانجام می رسید، قطعا نقطه درخشانی از پیوند درام و شخصیت پردازی در فیلم با قصه هزارویکشبی لایه لایه شرقی که مرحوم حاتمی در آن تبحری ویژه داشت می گردید. همچنین دو فیلم دیگر، “غلامرضا تختی” ساخته بهرام توکلی و “شهسوار” داکیو درام ساخته علی شاه محمدی و تهیه کنندگی هارون یشایایی دو فیلم دیگر درباره این پهلوان ملی می باشند.

اما در مورد سایر شخصیتهای معاصر (ورزشی و غیر ورزشی) فیلمهای چندانی در سینمای ما تولید نشده. بیرو از این منظر حائز اهمیت است که یکی از شخصیتهای معاصر و زنده تاریخ فوتبال را دستمایه کار قرار داده.

این نکته هم نقطه قوت و هم ریسکی برای اینگونه فیلمها محسوب می شود. نقطه قوت از این منظر که هر شخصیت زنده موافق و مخالفانی دارد و این دو گروه مخاطبین بالقوه فیلم می باشند. ریسک ازاین منظر که فراز و فرود زندگی این شخصیتها برای مردم اشناست و در این گونه موارد دراماتورژی و طراحی داستان و شخصیت اهمیت زیادی پیدا می کند.

ریسک دیگر، علاقه مردم به دیدن آنچه که در زندگی فرد رخ داده در درام و شخصیت پردازی فیلم است. در صورتیکه کار فیلم داستان تعریف کردن است نه بیان تاریخ و جغرافی. همین نکته دست فیلمساز را به شدت می بندد و البته روایت داستانی از واقعه ای معاصر جرات و شجاعت می طلبد.

همانگونه که مرحوم علی حاتمی در سریال درخشان و ماندگار هزار دستان روایت خودش از تاریخ را بیان کرد و کاری به تقدم و تاخر و راست ودروغ تاریخ و درام و شخصیت پردازی در فیلم نداشت. به عنوان نمونه در صحنه سرشماری آغازین سریال، اطلاع رسانی سرشماری از طریق رادیو اتفاق می افتد. در صورتیکه به گفته خود علی حاتمی در آن مقطع رادیو در ایران فراگیر نبوده اما او اطلاع رسانی از طریق صدا در شهری قرق شده را به درستی جذاب تر و سینمایی تر دیده.

حالا سازندگان فیلم بیرو در طراحی درام و شخصیت پردازی در فیلم بیرو با این دست محدودیتها و فرصتها دست و پنجه نرم کرده اند. وفاداری به تاریخ یاروایت داستانی؟ و البته وقتی شخصیت اصلی فیلم در قید حیات است، مجاب کردن او به پذیرش روایتی دراماتیک نه حقیقی هم کاری سخت و دشوار است. همه این موارد سبب می شوند که سازندگان فیلمها کمتر به سراغ موضوعاتی بروند که برایشان مناقشه ایجاد می کند. اما ورود به این گونه سینما با وجود ریسکهایی که دارد، جذابیتهای خودش را هم دارد.

درام و شخصیت پردازی در فیلم دو مولفه از مهمترین مولفه های سازنده یک اثراستاندارد می باشند.

من به عنوان کسی که سالها درگیر پژوهش درباره غلامرضا تختی بوده ام، حقیقتا آن را چالشی جذاب یافتم و به همه علاقه مندان جدی سینما ذوق ورزی درزمینه فیلمهای بیوگرافی را تجربه می کنم. چالشی که همواره مرا درانتخاب میان روایت دراماتیک و پایبندی به درام و شخصیت پردازی در فیلم به شکل کلاسیک در دو راهی قرار می داد. شخصیتهای معاصر دراماتیک در تاریخ ما کم نیستند. تاریخ ما در دویست سیصد سال به قبل ابهامات فراوانی دارد اما تاریخ معاصر با وجود اسناد و مدارک موجود فرصت بی بدیلی برای ذوق ورزی در اختیار سینما گران قرار می دهد. فرصتی که حیف است براحتی از دست برود